Je ziet het elke dag
Juridische formulieren, ziekenhuisbrochures, schoolbrieven, nieuwsartikelen. Vraag jezelf nu af, hoe vaak begrijp je ze in één oogopslag? Je bent niet de enige als het antwoord “niet vaak” is. In Nederland hebben ongeveer 3 miljoen mensen, grofweg 1 op de 5 volwassenen, dagelijks moeite met lezen en schrijven. Het gaat hier niet om helemaal niet kunnen lezen. De meesten kunnen lezen, maar niet vloeiend genoeg om de muur aan tekst aan te kunnen die ze vaak wordt voorgeschoted.
Hoe groot is dit probleem?
Groot. En duur. Laaggeletterdheid kost de Nederlandse samenleving jaarlijks meer dan €1,1 miljard. Denk aan gemist inkomen, extra zorgkosten en veel verwarring. Maar geld is niet het hele verhaal.
Het kost ook vertrouwen. Mensen voelen zich buitengesloten van gesprekken die ze niet volledig kunnen volgen. Sommige kiezers mijden zelfs verkiezingen omdat politieke informatie nodeloos ingewikkeld is geschreven. Dat is in feite een vorm van democratische uitsluiting.
Niet alleen laaggeletterdheid
We hebben het niet over mensen die helemaal niet kunnen lezen. Veel mensen redden zich met een boodschappenlijstje of een korte tekst. Maar zodra de inhoud dichtgetimmerd is of vol jargon staat, lopen ze vast.
Laatst hoorde ik over een vader die ouderavonden vermeed omdat hij geen wijs werd uit de schoolbrieven. Hij schaamde zich. En hij is niet de enige. Ongeveer 1 op de 9 Nederlandse ouders met minderjarige kinderen heeft moeite met lezen, schrijven of rekenen. Dat raakt ook de opleiding van hun kinderen. Je ziet het overal terug:
- Een oudere die een overheidsformulier probeert in te vullen.
- Een patiënt die ziekenhuisinstructies niet begrijpt.
- Een student die verdrinkt in lesmateriaal.
De leesbaarheidskloof
Dit is de kern, de meeste publieke informatie is geschreven boven het leesniveau van de gemiddelde lezer. Maar dat hoeft niet.
- Alleen ~5% van de Nederlandse bevolking leest comfortabel op A1-niveau, en ~15% op A2. Ongeveer 40% zit op B1, dat geldt als eenvoudig, helder Nederlands.
Dus bijna 80% kan B1-tekst begrijpen, en toch schiet een hoop communicatie van overheid en bedrijven daar ver boven. Waarom moeilijker maken dan nodig is?
De magie van heldere content (basis)
Heldere taal helpt iedereen, zelfs experts, omdat het tijd bespaart en fouten vermindert. Daarom publiceert de Rijksoverheid veel publieke content op B1-niveau en soms zelfs A2. Eenvoudige taal is niet “dommer maken”. Het is respectvol. Het zegt tegen lezers, ik waardeer je tijd, ik wil dat je dit snapt.
Maar hier zit de crux, one version can’t fit all
Alleen duidelijkheid is niet genoeg als het één statische versie is. Mensen verschillen in:
- Voorkennis: beginners versus experts
- Context: tijdsdruk, stress, apparaat
- Taalachtergrond en neurodiversiteit
In de leerpsychologie heet dit het expertise-reversal effect, ondersteuning die beginners helpt kan gevorderde lezers juist frustreren. Een enkele vereenvoudigde tekst kan nooit voor iedereen optimaal zijn.
Simpel + persoonlijk werkt beter dan alleen simpel
Onderzoek naar gepersonaliseerde communicatie laat zien dat mensen meer opletten, beter onthouden en vaker in actie komen wanneer de inhoud is afgestemd in plaats van generiek. Zelfs kleine verbeteringen op schaal zorgen voor minder fouten, minder supportverzoeken en betere uitkomsten.
Waarom is dit relevant?
Omdat helderheid tot actie leidt. Als je content makkelijk te lezen is, is de kans veel groter dat mensen tot actie overgaan en begrijpen en vertrouwen wat je zegt. Ze zetten de juiste volgende stap, of dat nu inschrijven is, opdagen of gewoon betrokken blijven.
Maar als dingen te ingewikkeld worden, gebeurt het omgekeerde. Boodschappen raken zoek. Mensen haken af. Je krijgt meer supportverzoeken, meer verwarring of dure fouten. Allemaal omdat de informatie niet helder was.
En hier ligt het grotere probleem, onduidelijke content vergroot de kloof. Mensen met sterke taalvaardigheden blijven bij. Wie moeite heeft, raakt verder achterop. Niet omdat ze niet geven om de inhoud, maar omdat het systeem niet voor hen is gemaakt.
De Algemene Rekenkamer heeft gerapporteerd dat volwassenen met lage taalvaardigheid politiek en sociaal minder actief zijn dan mensen met voldoende vaardigheden. Dat is bewijs dat complexe informatie mensen kan uitsluiten van participatie. Dat is niet alleen frustrerend. Het is een verlies voor onze gemeenschap.
Heldere content is geen luxe. Het is een noodzaak.
Als je doel is te informeren, te betrekken of te helpen, dan is helderheid niet optioneel. Het is krachtig. Het is inclusief. Het werkt. In komende posts duiken we in hoe complexe content opduikt in verschillende sectoren en hoe vereenvoudigen leidt tot betere resultaten. Of het nu gaat om zorg, onderwijs of overheid, één ding blijft waar, Simple Makes Sense.